Nederland staat er om bekend ten onder te gaan aan regelgeving. Waarschijnlijk zal dit in andere landen niet veel anders zijn, maar in eigen land is het altijd erger dan in een ander land.

Voor alles lijkt wel een regeltje te zijn bedacht. Soms beperkende regels – een regel is sowieso beperkend – soms regulerende regels, sommigen met milde gevolgen bij het niet naleven van de regels, anderen met nog meer vrijheidsbeperkende opleggingen. Een aantal zijn natuurlijk eenvoudig te bedenken en gelden al sinds men met een hamer en beitel stukken rots kon bewerken: gij zult niet stelen, gij zult niet doden. Vrij duidelijk. Doe je dat toch dan wacht je een tegenprestatie. Gij doodt, dan zult gij moeten boeten. In de loop der jaren is de mate van straf wel wat veranderd. Van een paar zweepslagen, een steniging hier en daar tot een goede opknoping – ja, ja, zowaar een boektitelverwijzing.

Toen in 1870 de doodstraf in Nederland werd afgeschaft, kwam daar als alternatief een levenslange straf voor in de plaats. Niet 20 of 30 jaar, maar tot inden doet. Dat je na het uitzitten van tweederde van de straf weer vrij rond kan lopen is ook geregeld. Als je helemaal je best doet en je beste beentje voor zet, bestaat er een goede kans dat je misschien zelfs eerder je vrijheidsbeperkende leventje weer kunt oppakken.

Wikipedia heeft zelfs een lijst met alle levenslanggestraften van Nederland (Wikipedia zal waarschijnlijk zelfs een lijst hebben met hoeveel lijstjes er op Wikipedia zijn). Als je alle levenslanggestraften bij naam kunt noemen, is dit dus niet al vaak voorgekomen in 146 jaar. Wat een vredelievend volkje zijn wij toch.

3500 jaar geleden kon men amper 10 regels verzinnen waaraan je levensstandaard moest voldoen. Zaken die als sociaal geaccepteerd werden gezien en zaken die op zijn zachts gezegd afgekeurd werden. 2 rotsblokken, enkelzijdig gebeiteld, regelafstand 7, lettertype Gotisch werden van de berg gesjouwd en opgelegd aan de mensheid. 10 regels, zo moeilijk kon het toch niet zijn.

Wilde je iets doen waarvan je het vermoeden had dat daar afkeurend op gereageerd zou worden, was je met een korte blik op de stenen tablets snel klaar om te weten of je iets wel of niet moest doen. Deed je het toch dan wist je dat daar een straf op stond die je tot in het hiernamaals kon achtervolgen. Wat nou levenslang, boeten kreng.

Maar een gemiddeld mens kan maar vier dingen tegelijkertijd onthouden. 10 regels, dat is wel wat veel gevraagd. Niet doden en niet stelen staan op plek 6 en 8, dat gaat je nooit bijblijven. Eer je vader en moeder, die komt er zo nu en dan nog wel door. Verklaart een hoop waarom er zoveel mensen van het leven beroofd worden – twee geboden in een klap.

Ondertussen zijn er alleen al in Nederland zo’n 400 rotsblokken bijgekomen, dubbelzijdig gebeiteld met een pneumatische beitel, lettertype Arial Narrow en letterhoogte 6.66. Alleen heeft niet elke provincie dezelfde kopie ontvangen. Zelfs per gemeente kan het bewerkte rotsblok verschillen. Hier en daar zijn er blijkbaar wat exemplaren gebroken tijdens het transport en wat regels weggevallen of zijn sommige brokken zijn door elkaar geleverd: Gij zult niet doden maar zolang je niet vloekt, is het minder erg?

Elke gemeente schijnt zijn regeltjes te hebben. En soms lijkt het dat het naleven van die regeltjes afhangt van de stemming van degene die de regeltjes moet handhaven. In de bouw bijvoorbeeld, hebben wij veel te maken met een wirwar aan regeltjes, die ook nog eens in een taal staan omschreven die alleen begrepen kan worden als je een universitaire opleiding hebt afgerond. De ‘gewone’ burger valt niet uit te leggen dat jij geen uitbreiding mag bouwen, maar je overbuurman wel. Alleen maar omdat dit in een bestemmingsplan is vastgelegd. Of dat je best een dakkapel mag bouwen, maar alleen met vastgestelde maten. Niet te hoog, niet te breed en in de juiste kleur. Juiste kleur? Jazeker, er is ook iemand die over de kleur van jouw huis gaat. Fijn dat jij rood een mooie kleur vindt, maar als de welstandsgedelegeerde daar anders over denkt heb je pech.

Als er iets is waar Nederlanders een hekel aan hebben, dan is het wel wetjes en regeltjes. Maar nog meer aan handhaving van die regels. Als de altijd al aanwezige regeltjes opeens een nadelig effect hebben op onze dromen, op het moment dat we onze dromen willen realiseren, vinden we het maar onzin dat die regels er zijn. Als onze buurman iets wil realiseren dat nadelig voor ons kan uitpakken, zijn we maar al te blij als blijkt dat hij iets doet dat niet volgens diezelfde regeltjes is en hij terecht wordt gewezen op zijn daden.

Maar ook voor de kleinere zaken in het leven hebben we regel verzonnen: heb je een hond, dan mag deze alleen maar binnen de lijntjes poepen. Poept je hond ergens buiten de lijntjes, kun je een geldboete verwachten, terwijl de kat van de buren straffeloos je tuin aan het bemesten is. Heb je een openhaard, dan mag je binnenkort alleen nog maar stoken als er genoeg wind staat, niet te lang en je een beschermend pak aanhebt. Om de hoeveelheid fijnstof te verminderen komen er regels wanneer je de openhaard mag gebruiken. De openhaarden-brigade komt aan huis om te controleren waar die rookpluim vandaan komt en of je daar wel belasting over betaald hebt.

Regels zijn er om duidelijkheid te verschaffen wat acceptabel is en wat niet. Ik ben gek op regeltjes. Zonder regels zou er chaos zijn, ik heb een hekel aan chaos. Orde, regelmaat, duidelijkheid. In Nederland zijn wij er maar druk mee om overal regeltjes voor te verzinnen en het iedereen op die manier zoveel mogelijk naar de zin te maken. De een vrijer leven, door de vrijheid van iemand anders iets te beperken. Bevalt iets niet, dan kun je actie ondernemen zodat er afspraken over gemaakt worden, eventueel met gevolgen bij het niet nakomen van die afspraken. Je hebt inspraak en je mag zelfs bezwaar maken op die regels. Ook dat is geregeld. Heerlijk toch. Overtreed je die regels, ben je zelf verantwoordelijk voor de gevolgen. Dan had je die 400 rotsen maar moeten lezen.

Zonder regels zou je vrijheid er heel anders uitzien, maar ben je eigenlijk nog wel vrij als je door zoveel regels in je vrijheid wordt beperkt?